رفتارهای دفاعی در هنگام بروز اختلاف در ارتباط

همه ما دوست داریم که وارد یک رابطه عاشقانه پر از شادی و نشاط بشویم. در کنار یکدیگر بخندیم، تفریح کنیم، رابطه جنسی خوبی داشته باشیم و اگر همه‌چیز خوب پیش رفت، بچه‌دار شویم. فرزندمان را بزرگ کرده و در کنار یکدیگر به سن میانسالی و کهنسالی برسیم. دوست داریم در زندگی‌مان یک همدم، همراه و همسفر از جنس مخالفان داشته باشیم و انتظارمان این است که بسیاری از خواسته‌ها و نیازهای روحی و روانی و حتی مالیمان در رابطه تأمین شود. چقدر خوب می‌شود که همه این موارد در رابطه عاطفی‌مان باشد. مگر نه؟ اما همه ما می‌دانیم هیچ رابطه‌ای بدون درد و رنج نیست. هرچقدر هم متعهد، مسئولیت‌پذیر و صمیمی باشیم، بازهم مواقعی پیش می‌آید که از باهم بودن آزار می‌بینیم و دوست داریم لحظاتی را به‌تنهایی بگذرانیم. هیچ‌کس به‌اندازه یار عاطفی‌مان نمی‌تواند موجب ایجاد لذت و یا آزردگی در ما بشود. در زندگی‌مان پیش می‌آید که بی‌مهری‌های زیادی را می‌بینیم، اما دیدن بی‌محبتی یا هر رفتار مخرب دیگر از طرف یار عاطفی‌مان، بیشتر از هر کس دیگری ما را آزار می‌دهد. در این مواقع ما سعی می‌کنیم از خودمان دفاع کنیم؛ اما باید بدانیم اگر دفاع درستی صورت نگیرد به‌مرورزمان، رابطه را دچار تخریب کرده و روزی چشمانمان را باز می‌کنیم و می‌بینیم که از رابطه‌مان چیزی به‌جز کوهی از خشم، ناراحتی، دل‌زدگی و… باقی نمانده است. متوقف کردن درد و رنج کار اشتباهی نیست. محافظت کردن از خودتان در مقابل آسیب‌ها، ترس و یا شرمندگی نیز کار خوبی است؛ اما مشکل این است که دفاع‌های نامناسب به ارتباط شما صدمه زده و بین شما فاصله ایجاد می‌کنند. آن‌ها به‌صورت موقت شمارا فریب می‌دهند اما در طولانی‌مدت، اعتماد بین شمارا از بین می‌برد. چه عصبانی شده و داد بزنید، چه سکوت کنید، نتیجه آن از بین رفتن صمیمیت در رابطه‌تان است. برخی احساسات در روابط صمیمی: برخی از احساساتی که در روابط صمیمی برای ما پیش‌آمده و باعث می‌شود که از دفاع‌ها استفاده کنیم، از قرار زیر است:

• احساس طردشدگی یا ترک شدن
• احساس گناه
• احساس صدمه دیدن
• احساس شرم یا تحقیر
• احساس بی‌ارزشی یا دوست‌داشتنی نبودن
• احساس تنهایی
• احساس پوچی
• احساس فرسودگی
• احساس کنترل شدن یا تحت سلطه بودن
• احساس ترس
• احساس شکست
• احساس حسادت
• احساس کرختی یا دل‌مردگی
• احساس گناهکار یا بد بودن
• احساس غمگینی
• احساس از دست دادن

هرکدام از احساسات بالا می‌توانند تأثیر نیرومندی داشته باشند و به‌شدت شمارا برای اجتناب، انکار یا برون‌ریزی برانگیزند. در ادامه مبحث هرکدام از این سه نوع دفاع را بازکرده و سعی می‌کنیم تأثیر مخرب هر یک از آن‌ها را بیان کنیم.

دفاع‌ها موقتاً حال ما را خوب می‌کنند، اما در طولانی‌ مدت صمیمیت را از رابطه ما می‌گیرند.

هدف از این مقاله فقط شناسایی رفتارهایتان است. تا ندانید که چه می‌کنید و در حال ایجاد چه بلایی بر سرخودتان هستید، نمی‌توانید وارد عمل شده و رفتار مناسب را جایگزین آن‌ها کنید. ادامه مباحث را مطالعه کرده و خودتان را بهتر بشناسید. در مقالات بعدی به شما می‌گوییم که چه‌کار کنید و چه رفتارهایی را جایگزین دفاع‌های خود کنید.

شناسایی دفاع‌های خود هرکدام از دفاع‌های زیر را خوانده و خوب به آن توجه کنید. اسم هرکدام از آن‌ها را که در زندگی زیاد از آن استفاده می‌کنید یادداشت کرده تا بتوانید بعدها از آن بهره بگیرید.

اجتناب

کناره‌گیری: سمیرا به‌شدت توسط همسرش مورد بی‌مهری قرار می‌گرفت. او از یک خانواده پراحساس، وارد خانواده‌ای شده بود که در ابراز احساسات بسیار سرد و خشک بودند. سمیرا دوست نداشت که زندگی‌اش را به همین راحتی ببازد اما با حرف زدن نتوانسته بود کاری از پیش ببرد. به همین دلیل تصمیم گرفته بود که در یک گروه خیریه حمایت از زنان شروع به فعالیت کرده و بیشتر ساعات روز را در آنجا سپری کند. درست است که از این کار لذت می‌برد، اما مسئله اصلی این بود که دیگر ذهنش درگیر رفتارهای سرد همسرش نمی‌شد.

سردی عاطفی: در این روش شما از سردی و فاصله گرفتن از طرف مقابلتان برای دفاع از خودتان استفاده می‌کنید. سیامک باذوق و شوق زیاد سعی کرده بود که به مریم توضیح دهد که می‌خواهد دکور خانه را تغییر دهد اما مریم چنان با تندی با او برخورد کرده بود که دیگر نتوانسته بود حرفی بزند. به همین دلیل خودش را با خواندن روزنامه و دیدن تلویزیون سرگرم کرد و هر وقت مریم از او سؤالی می‌پرسید با سردی پاسخ می‌داد. بعد از یک ساعت که حال روحی‌اش بهتر شد و خواست با مریم صحبت کند، مریم از این سردی آزرده شده و به او پاسخی نمی‌داد.

مثلث سازی: مثلث سازی به معنای واردکردن یک فرد دیگر در رابطه دونفره است. این فرد سوم امکان دارد پدر و مادر هر یک از طرفین، فرزندان و یا حتی مشاور و دوستانتان باشند. سارا همیشه بعد از یک دعوای عمیق بین خودش و آرش، خود را آرام کرده و سعی می‌کرد محبت زیادی به فرزندانش بکند. از این طریق احساسات خود را تعدیل کرده و از طرفی فرزندانش او را بهتر از پدرشان می‌دیدند و همیشه سعی می‌کردند از وی طرفداری کنند. این کار باعث می‌شد که سارا احساس تنهایی نداشته باشد.

اعتیاد: بعضی از افراد برای اینکه از بار اندوه خارج شوند، به سمت مشروبات الکلی، مواد مخدر و یا حتی خوردن بیش‌ازاندازه غذا گرایش پیدا می‌کنند تا این‌گونه بتوانند فشار عاطفی واردشده را به فراموشی بسپارند.

درگیر شدن در فعالیت‌های اجباری: معمولاً بعد از وارد شدن سروش به خانه غرغرهای سمیه نیز شروع می‌شد. سمیه وی را مدام تحقیر کرده و او را با شوهر خواهرش مقایسه می‌کرد و ناراحت بود که چرا خیلی از امکاناتی که خواهرش دارد، در زندگی وی نیست. سروش توانایی دفاع کردن از خود را نداشت به همین دلیل به بهانه درآمدزایی بیشتر ساعت‌ها در بیرون از خانه کار می‌کرد و بعد از مدتی یک شغل دیگر نیز پیدا کرد تا از این طریق به‌ندرت در خانه باشد و تقریباً اکثر شب‌ها وقتی همه خواب بودند به خانه می‌آمد و صبح زود از منزل خارج می‌شد.

تسلیم شدن: بعضی وقت‌ها شما احساس می‌کنید که هر راهی که بلد بوده‌اید رفته‌اید و دیگر چاره‌ای جز تحمل همسرتان را ندارید. به همین دلیل دست از تلاش برداشته و سعی می‌کنید زندگی عادی و بدون احساسی را سپری کنید.

انکار

پنهان‌کاری: پنهان‌کاری به دو صورت اتفاق می‌افتد. گاهی شما به خاطر ترس از طرد شدن، عصبانی شدن طرف مقابلتان و … سعی می‌کنید چیزی درباره خودتان بیان نکنید. شما می‌ترسید اگر حرف بزنید مورد قضاوت قرار بگیرید. در نوع دوم گاهی پیش می‌آید که شما به‌شدت عصبانی و ناراحت هستید اما وقتی طرف مقابلتان از شما سؤالی می‌کند خودتان را کاملاً خونسرد نشان داده و احساسات واقعیتان را بیان نمی‌کنید. درنتیجه همسرتان اصلاً نمی‌فهمد که شما چه احساساتی را تجربه می‌کنید. وقتی ما خودمان را قبول نداشته باشیم، حتی در ابتدای رابطه از این دفاع استفاده می‌کنیم. چون نگران آن هستیم که با بیان احساسات واقعی‌مان، فرد مقابلمان را از دست بدهیم.

اطاعت: شما در این موقعیت سعی می‌کنید یک فرد مطیع، کامل، خشنود و آرام باشید و هر چیزی را که همسرتان می‌خواهد انجام بدهید. شما فکر می‌کنید که اگر کامل باشید کسی به شما آسیب نمی‌زند و همسرتان آن‌قدر شیفته شما می‌شود که همیشه در کنارتان باقی می‌ماند. شما حتی کارهایی که متنفر هستید نیز انجام می‌دهید. شما فکر می‌کنید که خیلی ازخودگذشتگی نشان داده‌اید و بعدازآن مستحق بهترین‌ها در زندگی‌تان هستید.

رقابت: در این دفاع شما سعی می‌کنید در همه‌چیز بهتر از همسرتان باشید. والد بهتر، خلاق‌تر، مهربان‌تر، بخشنده‌تر و…. از این طریق شما احساس بی‌ارزشی که در زندگی مشترک در حال تجربه‌اش هستید را ازدست‌داده و احساس بهتری را تجربه می‌کنید.

خودستایی: در این دفاع شما مداوم سعی می‌کنید که احساس بی‌ارزشی را که دارید با تعریف و تمجید کردن از خود به‌صورت مغرورانه از بین ببرید. سعید به‌تازگی ورشکست شده و این شدیداً در روحیه او تأثیر منفی گذاشته بود اما سعی می‌کرد در جمع دوستان از فعالیت‌های بی‌نظیرش در حوزه‌های دیگر مثل تندخوانی، بازی فوتبال و غیره صحبت کند تا احساس بد را از خودش دور نماید؛ اما به‌مرورزمان دوستانش با او احساس راحتی نمی‌کردند. سعید فکر می‌کرد که به علت اینکه بی‌پول شده است دوستانش از کنارش رفته‌اند، اما متوجه نبود که علت آن رفتارهای خودستانه خودش است.

منحرف کردن بحث: خیلی اوقات وقتی ما نمی‌توانیم بحثی را آن‌گونه که دلمان می‌خواهد پیش ببریم، تصمیم می‌گیریم که گفتمان به‌کلی لغو شود به همین دلیل بحث را منحرف می‌کنیم. مادر شیرین مدت‌ها بود که به خاطر بیماری اسکیزوفرنی در بیمارستان روانی بستری بود و او از این مسئله به‌شدت احساس حقارت می‌کرد. به همین دلیل هر وقت که جواد از او در مورد مادرش سؤال می‌پرسید، سعی می‌کرد سریع بحث را عوض کرده و موضوع دیگری را پیش بکشد.

فراموش کردن: در این دفاع شما مسائل مهم اما ناراحت‌کننده را فراموش می‌کنید. مثلاً شما سعی می‌کنید تحقیرها و حرف‌هایی که همسرتان به شما می‌زند را به فراموشی بسپارید تا این‌گونه احساس آرامش بیشتری را تجربه کنید.

برون‌ریزی:

حمله: در این دفاع هر یک از طرفین وقتی احساس خوبی ندارند شروع به حمله می‌کنند. امکان دارد این نوع دفاع حمله فیزیکی بوده و یا اینکه به‌صورت کلامی خشمتان را تخلیه کنید.

پرخاشگری منفعلانه: شاید وقتی شما عصبانی باشید، نتوانید خشمتان را به‌درستی نشان بدهید و یا حتی اهل داد و بیداد هم نباشید، اما سعی می‌کنید به‌صورت کاملاً نامحسوس واکنش نشان بدهید. مثلاً کاری را که همیشه انجام می‌دادید، به تعویق انداخته و یا به فراموشی بسپارید و اینکه به همسرتان نشان بدهید که از وی عصبانی هستید. عیب‌جویی: در این دفاع شما احساس خشمتان را از طریق انتقاد کردن، مسخره کردن یا تحقیر کردن بروز می‌دهید. شاید در انتها اعلام کنید که همه آن‌ها شوخی بوده است و این‌گونه زیر بار کاری که کرده‌اید نروید، اما در واقعیت در حال ابراز خشمتان به‌صورت نامحسوس هستید و این شمارا از همسرتان دور می‌کند.

انتقام: انتقام گرفتن یک راهبرد برنامه‌ریزی‌شده آگاهانه برای آسیب زدن به یار عاطفی‌تان در آینده هست. مسعود وقتی با مقاومت همسرش برای رفتن به مهمانی‌های دوستانه مواجه می‌شد، حرفی نمی‌زد اما موقع رفتن به منزل مادر زنش، معمولاً کاری پیش می‌آورد که این مسئله به تعویق بیافتد.

مطالبه: در این نوع دفاع شما به علت ترس از طرد شدن، ترک شدن یا آسیب دیدن، اغلب با طلب کردن افراطی با این ترس مواجه می‌شوید. این دفاع از دو طریق صورت می‌گیرد. یا به‌شدت همسرتان را تحت کنترل خود قرار داده و هرگاه با اعتراض‌های او روبرو می‌شوید، رفتارتان را ناشی از مهر و محبت می‌دانید و یا اینکه از همسرتان می‌خواهید سطح بالایی از حمایت، کمک، یا توجه را به شما نشان بدهد و اگر این کار را نکند، به او انگ بی‌محبت بودن می‌زنید.

خودسرزنشی: شاید برای شما هم پیش‌آمده باشد که گاهی برای اینکه در یک دعوا لج طرف مقابلتان را در بیاورید، مدام می‌گویید که «حق با تو است، من خیلی بد هستم» و این‌گونه از طرد شدن خودتان جلوگیری می‌کنید و از طرفی به همسرتان نشان می‌دهید که کافیست.

شاید برایتان سؤال باشد چرا این مباحث را باز کردیم؟ با فهمیدن این رفتارها چه چیزی عاید ما و رابطه‌مان می‌شود؟ باید بگویم که در ابتدا شما بهتر است بدانید که برخی از رفتارهایتان با همه اینکه فکر می‌کنید مناسب است، اما فقط یک دفاع است که نه‌تنها رابطه‌تان را بهبود نمی‌بخشد بلکه هرروز صمیمیت شما را تحت تأثیر خودش قرار می‌دهد. معمولاً هنگامی‌که شما یک دعوای دوطرفه که یکی از زوجین در حال داد زدن و یا حتی کتک زدن است و دیگری سکوت کرده و حرف نمی‌زند را مشاهده می‌کنید، اکثر مواقع فکر می‌کنید که در حق فرد ساکت اجحاف شده است و دلتان به حالش می‌سوزد که او چقدر صبور است و گیر چه فرد عصبی افتاده است. اما من به شما می‌گویم که سکوت این فرد نیز یک‌راه دفاعی است. اگر ما خواهان داشتن یک رابطه سرشار از عشق و محبت هستیم هیچ راهی جز افزایش عزت‌نفس خود (خود ارزشمندی و دوست داشتن خود) و استفاده از رفتارهای جرئت مندانه نداریم. در غیر این صورت با هر اختلافی که پیش می‌آید یک‌قدم از همسرمان دور می‌شویم و روزی چشممان را باز می‌کنیم که کیلومترها از هم فاصله گرفته‌ایم.

بهتر است همین حالا که به رابطه‌مان حس داریم وارد عمل شده و رفتارهای درست را در پیش بگیریم.

ما سعی کردیم در مقالات متعدد، تمرینات عملی برای شما قرار داده تا در حین آگاهی به رفتارتان، بتوانید زندگی‌تان را نیز تغییر دهید. سعی کنید مجموعه مقالات مهارت‌های ارتباطی زن و مرد را مطالعه کرده و کاربرگ های تمرینی هر یک از آن‌ها را نیز انجام بدهید.

اگر دوست دارید مهارت کاهش رفتارهای دفاعی را کسب کنید بر روی لینک زیر کلیک کنید 

https://elahekamalidehghan.com/m/

مطمئن باشید با تلاش و پشتکار می‌توانید زندگی‌تان را هرروز زیبا و زیباتر کنید.

ارادتمند الهه کمالی دهقان